De reden dat paarden staand slapen, is omdat zij uit oorsprong bekend staan als vluchtdieren. Dit betekent dan ook dat paarden wegvluchten als zij het gevoel hebben dat zij in gevaar zijn. Je zult daarom niet snel een paard zien dat liggend slaapt, want dan kan een paard niet snel ontsnappen of weglopen. Slaap is niet alleen heel belangrijk voor de mens, maar dus ook voor paarden. Het is zelfs net zo belangrijk als de training en voeding van een paard. Maar wat zijn nog meer redenen waarom paarden staand slapen, hoe zit dit precies? Als je hier benieuwd naar bent, leggen we dit graag voor je uit. Lees dus snel verder!
In dit artikel:
Van oorsprong vluchtdieren
Dat paarden staand kunnen slapen is dus iets wat vanuit hun natuur zelf zo geregeld is. Paarden zijn vluchtdieren, wat betekent dat als ze in gevaar zijn, ze vluchten. Dit is heel anders dan bij mensen, die veelal liggend slapen. Vroeger leefden paarden op de open vlakte en werden ze gezien als prooidieren. Om te voorkomen dat er op paarden geroofd werd door andere dieren, konden zij dus staand tot rust komen. Hierdoor waren paarden alsnog in de gelegenheid om te vluchten, mocht er een dreiging zijn. Het staand slapen van paarden is een vorm van lichte slaap waarbij het paard niet door de benen kan zakken. Op deze manier zijn ze altijd op hun hoede voor dreigend gevaar en kunnen ze als het echt nodig is snel vluchten.
Zo slapen paarden staand
De lichte slaap waarin paarden staand slapen, komt door een aanpassing van de spieren. Deze aanpassing wordt ook wel ‘stay apparatus’ genoemd (in het Nederlands heet dit het ‘spanzaagmechanisme’). Het zorgt ervoor dat het dier zijn benen zo kan plaatsen dat de spieren niet hoeven te werken om te kunnen blijven staan. Hierdoor kost deze houding een paard dus ook geen energie. Het spanzaagmechanisme of stay apparatus is een samenspel tussen spieren, pezen en banden zodat het lichaam rustend rechtop kan blijven staan, zonder spieractiviteit. Wat er in de praktijk vaak gebeurt, is dat een paard dus zijn of haar knieën op slot zet. Dit kan echter alleen met één been tegelijk en daarom wisselt het paard regelmatig van houding.
‘Stay apparatus’ komt overigens veel voor bij andere grote landzoogdieren, zoals olifanten en giraffen. Ook zij worden gezien als prooidier en als zij worden aangevallen terwijl ze rusten, kunnen ze makkelijker en sneller wegrennen als ze staand slapen, in plaats van liggend
Waar kan ik een slapend paard aan herkennen?
Je kan een slapend staand paard herkennen aan de volgende kenmerken:
Het paard staat met een lage hoofd-halshouding op rust, de ogen zijn half gesloten met een hangend onderlipje en de oren zijn naar buiten gedraaid. Door deze houding krijgen spiergroepen de kans om te ontspannen en te herstellen.
Liggend slapen: alleen zo krijgt een paard diepe slaap
Staand slapen heeft dus de voorkeur bij de paarden, toch moeten ze om de paar dagen een paar uur gaan liggen om te slapen. Zoals hierboven al genoemd, zorgt het staand slapen van een paard voor een lichte slaap. Net zoals mensen, hebben deze viervoeters echter ook soms een diepe slaap nodig. In dat geval zal je zien dat een paard gaat liggen om te slapen.
Deze diepere slaap bij paarden wordt, net als bij mensen, remslaap genoemd. REM komt van het Engelse Rapid Eye Movement, oftewel snelle oogbeweging. In de remslaap verwerkt een paard de prikkels en emoties van de afgelopen dagen, waardoor het vaak voorkomt dat een dier of mens erg snel met zijn of haar ogen beweegt. Ook zorgt een diepe slaap voor geestelijke ontspanning. Paarden hebben minimaal 30 minuten liggende slaap nodig, om volledig tot rust te komen en op de been te blijven.
Als een paard iets langer of korter dan ongeveer 30 minuten per dag liggend slaapt, is het nog geen reden voor paniek. De hoeveelheid tijd dat een paard slaapt hangt af van verschillende factoren, zoals de rangorde in een kudde paarden, het weer, maar ook de leeftijd van een paard. Ook als paarden zich niet veilig voelen om te liggen, kan het gebeuren dat ze korter dan 30 minuten per dag liggend slapen. Soms zorgt dat ervoor dat zij helemaal niet liggend slapen. Liggen is, zoals je nu weet, namelijk een hele onveilige positie als je een prooidier bent. Als het gebeurt dat jouw paard of paarden helemaal niet liggend slapen, kan er een slaaptekort optreden en dat kan leiden tot ernstige gevolgen.
Een tekort aan remslaap is dus niet goed, maar een te lange diepe slaap ook niet. Bij paarden die te lang op de grond liggen kan de bloedtoevoer moeilijk naar de grote spieren van het been verlopen, waardoor het moeilijk wordt om op te staan. Hierbij geldt: hoe groter het paard, hoe groter het risico dat dit gebeurt over de lange termijn.
Lichte slaap
Naast een diepe slaap, waarbij het paard languit ligt met het hoofd op de grond, bestaat er ook nog een lichtere, liggende slaap. Hierbij ligt het paard op zijn buik met ingetrokken benen. Het paard is hierbij helemaal relaxed met zijn ogen volledig gesloten. Deze slaap wordt ook wel SWS (Slow-Wave-Sleep) genoemd. Vanuit deze houding kan het paard nog steeds snel wakker worden, opstaan en vluchten, mocht dat nodig zijn.
De lichte slaap heeft twee verschillende fases. De eerste fase is de overgang tussen wakker zijn en slapen. Hierbij wordt de oogbeweging langzaam en neemt de hersenactiviteit af. Bij fase twee raak het paard verder in slaap. Er wordt geen oogactiviteit meer gemeten en het paard wordt niet meer van elk geluidje wakker. Deze slaap is echt een soort tussenslaap, welke zich bevindt tussen een lichte staande slaap en een diepe liggende slaap.
De beste slaapplek voor een paard
Om te zorgen dat een paard voldoende remslaap krijgt en dus geen last krijgt van een slaaptekort, moeten paarden zich erg veilig voelen. Hun slaapplek is hierbij daarom van groot belang. Je kunt tijdens het inrichten en bepalen van de slaapplek voor een paard op de volgende dingen letten:
De stal
Hoe groter de stal, hoe beter voor het paard. Denk hierbij niet alleen om de vloeroppervlakte, maar ook de hoogte. De minimale stalmaat is 30 m2: 15 m2 stal en 15 m2 opslag. Natuurlijk heeft een groot paard, zoals een trekpaard, een grotere stal nodig dan een pony. Als de stal te klein is zullen paarden niet gaan liggen, daar hebben ze een goede reden voor.
Bodembedekking
Zorg dat er altijd voldoende bodembedekking zoals stro, vlas of krullen in de stal ligt. Om zeker te weten of er voldoende bodembedekking in de stal ligt kan je altijd de ‘knietest’ doen: Ga in de stal staan en laat je op je knieën vallen. Als het pijn doet, betekent dit dat je paard ook pijn kan krijgen bij het liggen of opstaan. Als je broek nat wordt, staat jouw paard in de viezigheid of nattigheid. En als het geen pijn doet en/of je broek nog droog is betekent het dat de bodembedekking goed is.
Geluid
Als een paard op een drukke manege of stal staat kan het weleens gebeuren dat het moeilijk wordt voor een paard om in remslaap te komen. Deze omstandigheden zijn ook vaak de oorzaak van depressie. Misschien is het een mogelijkheid om hem te verplaatsen naar een rustigere stal?
Licht
Veel paarden slapen, net als mensen, het liefst in het donker. Licht kan namelijk het dag- en nachtritme verstoren. Als lampen toch nodig zijn voor de veiligheid, denk dan eens aan bewegingssensoren.
Kudde
In een kudde komt het vaak voor dat er één van de paarden rechtopstaand slaapt en de rest van de paarden vast. Andere paarden houden dus de wacht en kijken of er geen dreigend gevaar is zoals andere roofdieren. Een paard die alleen is blijft de hele tijd op zijn hoede voor het dreigende gevaar. Het instinct van het dier is dan zo gericht op het eventueel dreigende gevaar dat het paard maar een hele lichte slaap nodig heeft. Een te drukke omgeving of te veel nieuwe leden in de kudde kan het ook averechts laten werken. Daardoor kan een paard zich onveilig voelen en al helemaal niet meer liggend willen slapen.
Hoeveel slaapt een paard op een dag?
De tijd dat een paard staand slaapt op een dag kan heel erg uiteenlopen en verschillen per paard. Paarden verdelen hun slaapperiodes over de hele dag. Dit doen ze omdat paarden geen dag- en nachtritme kennen. Ze slapen hierdoor zowel in de nacht als overdag. Een volwassen paard slaapt ongeveer tussen de 6 en 9 uur per dag, en bij een paard jonger dan 3 is dit meer. Zoals al eerder werd vermeld, hangt de tijd dat een paard slaapt ook af van andere factoren. Deze zijn: de grootte van de stal, de bodembedekking, de kudde of andere paarden en het weer. Het is bijvoorbeeld bewezen dat als het warm weer is een paard meer rust en slaapt, dan wanneer het koud weer is.
Conclusie: waarom slapen paarden staand?
Zoals je in dit artikel hebt kunnen lezen, is het feit dat paarden prooidieren zijn en snel willen vluchten een reden waarom paarden staand slapen. Door te blijven staan, is een paard in lichte slaap en kan hij of zij wel tot rust komen. Maar mocht er gevaar zijn, dan is het paard snel weg. Naast deze lichte, staande slaap, is er ook een liggende lichte en diepe slaap. De liggende, diepe slaap is te vergelijken met de remslaap. De beste slaapplek voor een paard is een stal van minimaal 30 m2, met goede bodembedekking, daar waar geen overlast aan geluid is, het donker is en het liefst op een plek waar jouw paard onderdeel uitmaakt van een kudde. Afhankelijk van de leeftijd van een paard kan je er ongeveer vanuit gaan dat een paard 6 tot 9 uur per dag slaapt.
We zijn erg benieuwd om te horen naar jouw ervaring als het aankomt op slapende paarden. Slaapt jouw paard ook staand? Ook als je verder nog tips hebt als het aankomt om de slaap van jouw paard te verbeteren, laat dat dan gerust weten. We lezen jouw reactie graag tegemoet.
Hoeveel sterren geef jij dit artikel?
